Thời Võ Chu

Trương Toại thông minh học giỏi, nhưng ông không màng con đường khoa cử tiến thân mà chỉ chuyên tâm nghiên cứu khoa học. Sau khi thông hiểu điển tích Nho gia, điển tích lịch sử, ông dành nhiều thời gian nghiên cứu thiên văn, âm dương ngũ hành và Đạo gia.

Đạo sĩ Y Sùng đương thời được mọi người nể trọng như bậc tiền bối. Trương Toại đến xin mượn cuốn sách Thái huyền kinh của Dương Hùng vốn được coi là bí ảo khó hiểu. Sau khi mượn, chỉ ít ngày sau ông mang trả Y Sùng. Y Sùng ngạc nhiên vì bản thân mình đọc nhiều lần chưa hiểu hết. Trương Toại khẳng định mình đã nắm bắt được chỗ ảo bí trong sách và rút ra 2 cuốn Đại diễn huyền hồ và Nghĩa quyết do ông soạn đưa cho Y Sùng xem. Y Sùng kinh ngạc, cùng đàm đạo với Trương Toại và rất khâm phục ông, ví ông là Nhan Hồi tái sinh.

Tiếng tăm Trương Toại vang xa. Tể tướng Võ Tam Tư (cháu Võ Tắc Thiên) hâm mộ danh tiếng ông bèn sai người mang thư tới mời ông. Trương Toại phần vì coi thường tư cách của Võ Tam Tư[1] và không muốn lao vào chính trường, nhưng ông không thể công khai từ chối, bèn bỏ trốn đến Tung Sơn cắt tóc đi tu. Ông nhận hòa thượng Phổ Tịch làm thầy, được ban pháp danh là Nhất Hạnh.

Thời Đường Duệ Tông

Họ Võ bị lật đổ, nhà Đường trung hưng. Năm 710 Đường Duệ Tông lên ngôi, sai lưu thủ Đông đô (Tung Sơn nằm thuộc địa phận Đông đô) là Vi An Thạch đến triệu Nhất Hạnh.

Nhất Hạnh vẫn không muốn liên quan tới chính trường, bèn rời khỏi Tung Sơn, tới núi Đương Dương ở Kinh Châu[3] theo Sa môn Ngộ Chân.

Thời Đường Minh Hoàng

Đường Huyền Tông lên ngôi (712), cũng rất mến mộ tài năng của Nhất Hạnh, bèn sai chú họ là Lý Hiệp tới Kinh Châu, dặn nhất định phải triệu được Nhất Hạnh. Nhất Hạnh không thể cự tuyệt được Lý Hiệp nên theo Lý Hiệp về Tràng An.

Tại Tràng An, ông được Đường Huyền Tông rất trọng thị. Vua Đường hỏi ông về sở trường, ông tâu rằng mình giỏi ký ức. Đường Huyền Tông sai người lấy sách ra thử. Nhất Hạnh chỉ xem một lượt rồi đọc lại không sót một chữ.[4] Điều đó khiến ông được Đường Huyền Tông vô cùng khâm phục.

Nhất Hạnh được vua Đường cho ở điện Quang Đại trong cung vua, thỉnh thoảng tới hỏi ông về phép trị nước. Ông đã dùng hiểu biết của mình đề nghị và thẳng thắn can gián Đường Huyền Tông. Ông được nhiều người khâm phục.[5]

Trong thời gian ở cung, Nhất Hạnh đã nghiên cứu nhiều về thiên văn, lịch pháp. Ông biên soạn Thiên văn chí trong sách Hậu Ngụy thư mà ông chú ông là Trương Thái Tố đang biên tập dở dang chưa xong. Những công trình thiên văn và lịch pháp của Nhất Hạnh được đánh giá là những cống hiến mang tính đánh dấu cho thời đại.[5]

Do miệt mài nghiên cứu cống hiến, Nhất Hạnh sớm qua đời năm 727, thọ 45 tuổi. Đường Huyền Tông đích thân viết văn bia cho ông và ban thụy hiệu là Đại Tuệ thiền sư.[6]